१९६ बालबालिकाको जीवन परिवर्तन गरेको मामाघर नेपाल: सडकमा सुत्थे हक्कीका नेपाली कप्तान राजु
प्रकाशित मिति : भाद्र २४, २०७८ बिहीबार
राजु अधिकारी अहिले हक्की खेलको नेपाली कप्तान हुन् । तर उनी कुनैबेला सडकमा सुत्थे ।
मकवानपुरको सिस्नेरी घर भएका राजुका बुबा आमाले अन्तरजातीय विवाह गरेका कारण सिस्नेरी छोडेर हेटौंडा बसाई आउनु परेको थियो । केही समयपछि उनको बुबाको निधन भयो । बुबाको निधनपछि आमाले अर्कै विवाह गरिन् । आमाले अर्कै विवाह गरेर गएपछि यी वालक सडकमा पुगे ।
उनलाई उपप्रध्यापक अर्पण पराजुलीले हेटौडामा स्थापना गरेको सामाजिक संस्था मामाघर नेपालले सडकबाट वालकलाई उद्धार गरेको थियो । मामा घरले संरक्षण गरेर हुर्काएको र अहिले पनि सोही संस्थाको संरक्षणमा रहेका राजु अहिले नेपालको चर्चित हक्की खेलाडी हुन् ।
हक्की प्रशिक्षक मनोज शर्माले उनलाई प्रशिक्षित गरेका हुन् । अहिलेसम्म राजुले दर्जनौ खेलहरु खेलिसकेका छन् । उनी हक्कीको विश्व कपका लागि विदेश जाने तयारीमा थिए । बढ्दो कोरोना संक्रमणका कारण ती सबै खेलहरु अहिलेसम्म स्थगित छन् ।
‘अब विस्तारै कोरोना संक्रमण घट्दै गएर सबै अनुकुल हुन थालेपछि भान्जालाई यहाँ भेट्न पाइदैन,’ मामाघर नेपालका संस्थापक पराजुलीले खुसी हुँदै भने ।
तीनमहिना सडकमा बसेपछि मामाघर नेपालको स्थापना
मामा घर नेपाल, उपप्रध्यापक अर्पण पराजुलीले हेटौडामा स्थापना गरेको सामाजिक संस्था हो । २०५८ साल कात्तिक २७ गते उनले यो संस्था स्थापना गरेका थिए ।
सडक वालवालिकाको अध्ययनका लागि ३ महिना सडकमै बसेपछि र सडक वालकहरुको दर्दनाक दृश्य देखेर/भोगेपछि पराजुलीको मनले मानेन ।त्यसपछि उनले सडकमा बस्ने वालवालिकाहरुको उद्धार कार्यका लागि एक परोपकारी संस्थाको रुपमा मामा घर नेपाल स्थापना गरे ।
पराजुली जतिबेला सडक वालवालिकाको अवस्था बुझ्न ३ महिना सडकमै बसे त्यतिबेला सडक वालवालिकाहरुले उनलाई ‘मामा’ भनेर बोलाए । मामा भनेर वालवालिकाले सम्बोधन गर्न थालेपछि उनले यो संस्थाको नाम पनि ‘मामाघर’ राखे ।
अहिलेसम्म मामा घर नेपालले १९६ जना वालवालिकाको सडकबाट उद्धार गरिसकेको छ । १३६ जना वालवालिका परिवारमा पुर्नस्थापित भइसकेका छन् भने बाँकी २३ जना वालक(भान्जाहरु) मामा घर नेपालको संरक्षणमा छन् ।
यसरी जुट्यो सहायता
संस्था स्थापनाको सुरुवातमा यसको घरभाडा हेटौंडा नगरपालिकाको कार्यालयले व्यहोरिदिन्थ्यो । सुरुवातदेखि २०७६ सम्म नगरपालिकाले संस्था बसेको घरभाडा तिरिदिएको थियो । व्यक्तिहरुको जन्म दिन, विवाह भएको वार्षिक उत्सव, सङ्घसंस्थाको स्थापना दिवशको अवसर पारेर मामा घर नेपालमा विभिन्न कार्यक्रमहरु गर्ने, मामा घरलाई आवश्यक खाद्यन्न सहयोग दिने र आर्थिक सहयोग गर्ने दाताहरुको कारण अहिलेसम्म मामा घर नेपाल सञ्चालन भइरहेको छ ।
आर्थिक वर्ष २०७२/०७३ मा नेपाल सरकारले ५० हजार राशीको राष्ट्रिय युवा प्रतिभा पुरस्कार समेत प्राप्त गरेका पराजुलीले मामा घर नेपाललाई अहोरात्र अघि बढाउन प्रयन्त जारी राखे । मामा घरमा संरक्षणमा रहेका वालवालिकाको शिक्षादीक्षाको उनलाई ठूलो पिरलो थियो ।
वालवालिकालाई उचित शिक्षा दिन उपयुक्त स्थानको खोजी गर्दै जाँदा हेटौंडामा रहेको भुटनदेवी माद्यमिक विद्यालयले उनीसित सहकार्य गर्यो । उनले सो संस्थामा उद्धार गरेर ल्याएका वालवालिकालाई भुटनदेवी स्कूलमा भर्ना गरेर पढाउन थाले । यसपालिको एसईईमा मामा घरकै संरक्षणमा रहेका भान्जा अजय दाहालले ४ जीपीए ल्याएर प्रथम भए ।
अध्ययनका लागि उचित व्यवस्थापन मिलेपछि उनले वालवालिकालाई शारीरीक व्यायामको जाँचोपाँचो कसरी मिलाउने भन्ने चिन्ताले पिरल्यो । त्यसपछि उनले संस्थामा रहेका अन्य साथीहरुसँग पनि सरसल्लाह गरे । वालवालिकालाई एक्स्ट्रा केही गर्न पर्छ भन्ने भएपछि कसले सहयोग गरिदेला भनेर खोजी सुरु भयो ।
मामा घरको यो अभियानमा साथ दिन तयार भयो, मकवानपुर कलिउड कला केन्द्र । कलाकेन्द्रले मामा घरको संरक्षणमा रहेका वालवालिकालाई नृत्य सिकाउने जिम्मेवारी लियो ।
त्यसपछि संस्था सञ्चालक पराजुलीलाई वालवालिकाको स्वास्थ्य परिक्षणको लागि आवश्यक व्यवस्था मिलाउनु थियो । उनले हेटौंडा मेडिसिन पोलिक्लिनिकलाई अनुरोध गरे, पोलिक्लिनिक पनि मामा घरका भान्जाभान्जीहरुको स्वास्थ्य उपचार गर्न तयार भयो निशुल्क ।
त्यसपछि हामी निकै खुसी भयौँ, पराजुलीले भने – सबैको साथ नपाएको भए यो महान् काम अघि बढ्न सक्दैनथ्यो । त्यसैगरी हेटौंडा फुटवल एकेडेमीले संरक्षित वालकहरुलाई निशुल्क तालिमको व्यवस्था मिलाएको छ ।
मकवानपुरका दर्जनौ सामाजिक सङ्घ संस्था र सरकारी निकायहरुले मामा घर नेपाललाई सम्मान गरेका छन् ।
हेटौंडाका व्यवसायी श्रेष्ठको सहयोग ‘टर्निङप्वाइन्ट’
हेटौंडाका व्यवसायी सिद्धिलाल श्रेष्ठले गरेको सहयोग यो संस्थाको निम्ति महत्वपूर्ण टर्निङप्वाइन्ट भयो ।
हेटौंडा– ११ थानाभर्याङमा उनै श्रेष्ठले मामा घर नेपाललाई ३ कठ्ठा २ धुर जग्गा दानमा दिए । त्यसपछि मामा घरले ‘एक व्यक्ति एक इट्टा’ अभियान चलायो । जसले जति सक्छ त्यति नै सहयोग गरे ।
जसको परिणाम स्वरुप अहिले मामा घरको २१ वटा कोठासहितको आधुनिक सुविधा सम्पन्न भवन बन्यो । १२ वटा शौचालय, किचन र डाइनिङ, बेड रुम, सभा हल जस्ता सबै सुविधा भएको भवन बन्यो ।
र, कोठा भाडामा लिएर सञ्चालन भइरहेको मामा घर २०७७ साल फागुनबाट आफ्नै घरमा सर्यो ।
अर्पण पराजुलीको चिन्ता
अर्पण पराजुली, मकवानपुरको साबिक नामटार गाविस वडा नं. ७ (हाल कैलाश गाउँपालिका) मा २०३४ साल फागुन २४ गते जन्मिएका हुन् । उनको बुबाको नाम खडानन्द र आमाको नाम मनमाया पराजुली हो ।
पीएचडी अध्ययनरत पराजुली हेटौंडा क्याम्पसको सहायक क्याम्पस प्रमुखको रुपमा कार्यरत छन् । २०६३ बाट अध्यापन पेसामा लागेका उनले २०६८ मा मामा घर नेपाल नामक संस्था सुरु गरेका हुन् ।
तत्कालिन जिल्ला विकास समिति, हेटौंडा नगरपालिकालगायत एक सय भन्दा बढी संङ्घसंस्थाबाट उनले सम्मान तथा पुरस्कारहरु प्राप्त गरिसकेका छन् ।
मामा घर सञ्चालनमा ल्याएदेखि हालसम्म उनको मनमा दुई वटा विषय खड्किरहेको छ ।
‘वालवालिका सडकमा आउन क्रम कहिल्यै पनि रोकिएन,’ उनले भने – ‘दोस्रो, सडकबाट उद्धार गरी संरक्षणमा राखेको बच्चा ठूलो भएपछि कहाँ जाने ?’
उद्धार गरी ल्याएको बच्चा ठूलो भएपछि सरकारले नै उसलाई बसोबासको उचित प्रबन्ध मिलाउनुपर्ने धारणा उनको छ ।
जग्गा जमीर घर परिवार र आफन्त नभएकाहरुलाई सरकारले बसोबासको प्रबन्ध गरिदिनु पर्छ, पराजुलीले भने – ‘बच्चाहरु सडकमा आउने अवस्था पनि रोकिनुपर्छ, त्यसका लागि सरकारले केही नीतिहरु बनाउन आवश्यक छ ।’
प्रस्तुती: गिरिजा अधिकारी