युक्रेनको दुई विद्रोही क्षेत्रलाई पुटिनले स्वतन्त्र मान्यता दिनु कति खतरनाक ?
प्रकाशित मिति : फाल्गुन १०, २०७८ मंगलबार
रुस र युक्रेनबीचको तनावले सोमबार नयाँ मोड लिएको छ । रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले रुसको सुरक्षा परिषद्को बैठकमा घोषणा गरेको केही घण्टामै पूर्वी युक्रेनको डोनेट्स्क र लुहान्स्कका विद्रोही क्षेत्रहरूलाई छुट्टाछुट्टै राष्ट्रको रूपमा मान्यता दिएका छन्। अमेरिका, फ्रान्स र जर्मनीले पनि यसप्रति असन्तुष्टि व्यक्त गरे तर हेर्दा हेर्दै पुटिनले अर्को ठूलो आदेश जारी गरे।
रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले रक्षा मन्त्रालयलाई पूर्वी युक्रेनको दुवै क्षेत्रमा सेना तैनाथ गर्न निर्देशन दिएका छन् । उक्त आदेशपछि हतारमा संयुक्त राष्ट्रसंघ सुरक्षा परिषद्को बैठक बोलाएर अमेरिकाले आफ्नो युक्रेनी दूतावास पोल्याण्डमा सार्यो रुसको यो निर्णयलाई किन यति खतरनाक मानिएको छ,बुझ्न जरुरी छ ।
दुवै क्षेत्र सन् २०१४ देखि युक्रेनी सरकारको नियन्त्रण बाहिर
दुई देशबीचको तनाव अहिले विश्वका लागि चिन्ताको विषय बनेको छ । संयुक्त राज्यले अनुमान गरेको छ, रूसले लगभग १९०,००० सेनाको साथ युक्रेनमा आक्रमण गर्न सक्छ। यी सबैको बीचमा रुसले सोमबार पूर्वी युक्रेनका दुई सहरको स्वतन्त्रतालाई मान्यता दिएको छ । डोनेस्क र लुहान्स्क रुसी समर्थित विद्रोहीको कब्जामा छन् । दुबै डोनबास क्षेत्रका हुन् र २०१४ देखि युक्रेनी सरकारको नियन्त्रण बाहिर छन्।
रुसले विद्रोहीलाई खुलेर समर्थन
विद्रोहीहरूले आफूलाई ‘स्वघोषित स्वतन्त्र गणतन्त्र,भनेर वर्णन गर्छन्। युक्रेनले धेरै वर्षदेखि चलेको यस द्वन्द्वमा करिब १५ हजार मानिसले ज्यान गुमाएको दाबी गरेको छ । रुसले पूर्वी युक्रेनको द्वन्द्वमा आफ्नो भूमिकालाई निरन्तर अस्वीकार गर्दै आएको छ, तर कहिलेकाहीँ विद्रोहीहरूलाई खुलेर समर्थन गरेको छ।
यसमा गोप्य सैन्य सहयोग, आर्थिक सहयोग, कोरोना भ्याक्सिनको खेप र ८00,000 नागरिकहरूलाई रूसी राहदानी प्रदान गर्ने समावेश छ। रुसले तनाव सुरु भएदेखि नै युक्रेनमा हमला गरेको दाबीलाई अस्वीकार गर्दै आएको छ ।
पुटिनले दिएको मान्यता कति खतरनाक ?
पहिलो पटक रुसले डोनबासलाई युक्रेनको हिस्सा नमान्ने बताएको छ । यसले रुसलाई युक्रेनको पूर्वी भागमा सेना पठाउने बाटो खोलेको छ । मस्कोले युक्रेनको रक्षा गर्न सहयोगीको रूपमा ‘आफ्ना छिमेकीहरूू मा सेना तैनाथ गरिरहेको तर्क गर्न सक्छ। पुटिनले रक्षा मन्त्रालयलाई पनि त्यसो गर्न आदेश दिएका छन्, जसले संयुक्त राष्ट्र संघलगायत धेरै देशको चिन्ता बढाएको छ। यदि पुटिनको सेना युक्रेनको सिमानामा प्रवेश गरेमा दुई देशबीच प्रत्यक्ष टकरावको अवस्था आउन सक्छ ।
पश्चिमा राष्ट्रहरुले रुसलाई दिए चेतावनी
रूसको मान्यताले २०१४-१५ मिन्स्क शान्ति सम्झौताको उल्लङ्घन गरेको छ। यद्यपि यो अझै पनि लागू छ र रूस लगायत सबै देशहरूले यसलाई संकट समाधान गर्ने सबैभन्दा प्रभावकारी उपायको रूपमा हेरिरहेका थिए। पश्चिमी देशहरूले लगातार रूसलाई चेतावनी दिइरहेका छन् कि युक्रेनी सेनामा कुनै पनि सैन्य गतिविधिले नेटोलाई कडा प्रतिक्रिया दिनेछ। यससँगै उनीमाथि आर्थिक प्रतिबन्ध पनि लगाउन सकिन्छ । तर, रुसले पृथकतावादी क्षेत्रलाई मान्यता दिएको यो पहिलो पटक भने होइन।
रुसले विद्रोही क्षेत्रको मान्यता पहिला पनि दिएको थियो
जर्जियासँग छोटो युद्ध लडेपछि रुसले यसअघि सन् २००८ मा दुई जर्जिया पृथकतावादी क्षेत्र अब्खाजिया र दक्षिण ओसेशियाको स्वतन्त्रतालाई मान्यता दिएको थियो। त्यसपछि रुसले उनीहरूलाई ठूलो बजेट, ठूलो जनसङ्ख्यालाई रुसी नागरिकता र हजारौं सैनिक तैनाथ गर्ने जस्ता सहयोग उपलब्ध गराएको थियो। जर्जियाको सन्दर्भमा, रुसले छिमेकी पूर्व सोभियत गणतन्त्रमा जर्जियाको नाटोमा सामेल हुने मनसायलाई विफल पार्न सैन्य उपस्थितिको रूपमा मान्यता प्रयोग गरेको थियो, तर यो स्थिति युक्रेनमा लागू हुँदैन किनकि अवस्था पहिले नै ठाउँमा छ।एजेन्सी