रणनीतिक आणविक हतियार के हो ? जसलाई बेलारुसमा तैनाथ गर्दैछन् रुसी राष्ट्रपति पुटिन
प्रकाशित मिति : चैत्र १२, २०७९ आईतबार
रुसले छिमेकी बेलारुसमा रणनीतिक आणविक हतियार तैनाथ गर्ने घोषणा गरेको छ । रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले आफ्नो निर्णय आणविक अप्रसार सम्झौताको उल्लङ्घन नभएको बताएका छन् । तिनीहरूले यी हतियारहरू बेलारुसलाई हस्तान्तरण नगर्ने दाबी गर्छन्, तर रूसी सेनाले उनीहरूको सुरक्षा र सञ्चालनलाई हेर्नेछ। पुटिनले भने,अमेरिकाले आणविक शक्ति राष्ट्र नभएका धेरै देशहरूमा आफ्नो रणनीतिक आणविक हतियार पनि तैनाथ गरेको छ।’
९० को दशकपछि रुसले आफ्नो आणविक हतियार अर्को देशमा तैनाथ गर्ने यो पहिलो पटक हो। तर, हतियार तैनाथ गर्ने निश्चित मिति भने घोषणा गरिएको छैन । बेलारुसले तीनवटा नेटो देशहरूसँग सिमाना जोडिएको छ । रुस मात्र होइन बेलारुसको पनि यी देशहरूसँग पुरानो दुश्मनी छ ।
क्रेन युद्धका बेला बेलारुसले रुसी सेनालाई आफ्नो भूमि प्रयोग गर्न अनुमति दिएको थियो। युक्रेन द्वन्द्वका बेला पुटिनको भनाइका कारण सन् १९६२ क्युवाली मिसाइल संकटपछि विश्वले सबैभन्दा गम्भीर आणविक खतराको सामना गरिरहेको अमेरिकाले जनाएको छ । तर, रुसले आफ्नो नीतिको गलत व्याख्या गरिएको दाबी गरेको छ । युक्रेन र यसका पश्चिमी सहयोगीहरूलाई युद्धमा रणनीतिक आणविक हतियार प्रयोग हुन सक्ने डर छ। पुटिन आफैं र अन्य रूसी नेताहरूले धेरै पटक चेतावनी दिएका छन् कि रूस आफ्नो विशाल हतियारमा समावेश सबै हतियारहरू प्रयोग गर्न तयार छ।
रणनीतिक आणविक हतियारहरू के हुन् ?
शिक्षाविद् र हतियार नियन्त्रण वार्ताकारहरूले रणनीतिक आणविक हतियारहरू कसरी परिभाषित गर्ने भनेर बहस गर्न वर्षौं बिताएका छन्। तिनीहरू विश्वास गर्छन् कि आणविक हतियारहरू जुन युद्धको मैदानमा एक विशिष्ट रणनीतिक फाइदाको लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ रणनीतिक आणविक हतियार भनिन्छ। तिनीहरू ठूला शहरहरूलाई ध्वस्त पार्न सक्ने आणविक हतियारहरू भन्दा धेरै कम प्रभाव र सटीकसँग प्रहार गर्ने क्षमताले सुसज्जित छन्। धेरै थोरै मानिसहरूलाई थाहा छ कि रूससँग कतिवटा रणनीतिक आणविक हतियारहरू छन्, किनकि यो शीत युद्ध पछि गोप्य राखिएको छ।
रूससँग कतिवटा छन्र णनीतिक आणविक हतियारहरू
रणनीतिक आणविक हतियारको कुरा गर्दा रूस सबैभन्दा अगाडि छ। रुसी हतियारसँग अमेरिका र अन्य नाटो गठबन्धनहरू भन्दा बढी सामरिक आणविक हतियारहरू छन्। रुससँग करिब २००० सक्रिय रणनीतिक आणविक हतियार रहेको अमेरिकाको विश्वास छ, जुन त्योभन्दा १० गुणा बढी हो । यी हतियारहरू हावा, पानी वा जमिनबाट विभिन्न प्रकारका मिसाइल, टारपेडो र बमहरू मार्फत प्रक्षेपण गर्न सकिन्छ। एक क्षेत्रबाट अर्को क्षेत्रमा लगेर पनि विस्फोट गर्न सकिन्छ।
कसले रुसी प्रक्षेपण आदेश दिन्छ ?
रूसको आणविक सिद्धान्त अनुसार, राष्ट्रपतिले अन्तिम निर्णय गर्नुहुन्छ जब यो रूसी आणविक हतियारहरू प्रयोग गर्ने कुरा आउँछ, रणनीतिक र गैर रणनीतिक दुवै। सन् १९९१ मा सोभियत संघको पतन हुँदा रुससँग २२,००० रणनीतिक आणविक हतियार थिए भने अमेरिकासँग ११,५०० थिए। यी अधिकांश हतियारहरू नष्ट भइसकेका छन् वा नष्ट हुन पर्खिरहेका छन्।
आणविक आक्रमण भए के हुन्थ्यो ?
रसियाले परमाणु हमला गरेपछि अमेरिकाको प्रतिक्रिया के हुनेछ अनुमान पनि गर्न सकिदैन । यस्तो अवस्थामा रूसको सम्पूर्ण आणविक गतिविधि परिवर्तन हुनेछ। रुसी पनडुब्बीहरू समुन्द्रको गहिराइमा झर्ने छन्। क्षेप्यास्त्र बलहरूलाई उच्च सतर्कतामा राखिनेछ र रणनीतिक आणविक बमवर्षकहरू तुरुन्त टेकअफको लागि आधारमा तयार हुनेछन्।