‘बच्चाको रोग प्रतिरोधी क्षमता कमजोर हुँदा देखिन्छन् यी लक्षण, बेवास्ता नगर्नुहोस्’
प्रकाशित मिति : श्रावण ८, २०८० सोमबार
मौसम परिवर्तन हुनासाथ धेरै बालबालिका बिरामी पर्न थाल्छन् । उनीहरुको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर हुन्छ । तर, धेरै अभिभावकलाई यो कुरा थाहा नभएका कारणले बच्चा बिरामी हुनेबित्तिकै औषधि खुवाउने गर्छन् । आमाबाबुले आफ्नो बच्चाको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर छ कि भनेर पहिचान गर्नुपर्छ। तिनीहरूले यो कसरी गर्न सक्छन् ? यसका लागि आमाबाबुले बालबालिकाको कमजोर प्रतिरोधात्मक क्षमतालाई संकेत गर्ने लक्षण र लक्षणहरू पहिचान गर्नुपर्छ। यस लेखमा, हामी तपाईंलाई एक विशेषज्ञको सहयोगमा यसको लक्षण र लक्षणहरू थाहा पाउन मद्दत गर्नेछौं।
१, बारम्बार विरामी हुने
मेडिकेयर अस्पताल, नवी मुम्बईका बाल रोग विशेषज्ञ डा। नरजोहन मेश्राम (बाल चिकित्सा सघन हेरचाह विभाग प्रमुख) भन्छन्, – ‘यदि तपाईंको बच्चा बारम्बार बिरामी परिरहेको छ, उसको स्वास्थ्य बिग्रँदैछ, तब बुझ्नुहोस् कि उसको प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर छ। बच्चा बारम्बार बिरामी हुन्छ किनभने उसको एन्टिबडी रोगसँग लड्न सक्षम हुँदैन। तर, बालबालिकालाई वर्षमा ३–४ पटक चिसो लाग्ने तथ्य पनि हो । तर, यदि बच्चा यो भन्दा बढी बिरामी पर्यो भने, यसले कमजोर प्रतिरोधात्मक क्षमतालाई जनाउँछ। यसतर्फ अभिभावकले ध्यान दिनुपर्छ ।’
२, कमजोर पाचन प्रणाली
शारदा अस्पतालको बालरोग विभागकी प्राध्यापक डा. गायत्री कोली भन्छिन्,- ‘यदि तपाईंको बच्चाको पेट दुख्ने र पेट सम्बन्धी कुनै न कुनै प्रकारको रोगको गुनासो भएमा यो पनि कमजोर प्रतिरोधात्मक क्षमताको लक्षण हो भन्ने बुझ्नुपर्छ । रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर भएका बालबालिकालाई ग्यास, कब्जियतको समस्या हुन्छ । वास्तवमा, पेटमा राम्रो र खराब दुवै ब्याक्टेरियाहरू हुन्छन्। पाचन प्रणालीलाई स्वस्थ राख्ने ब्याक्टेरियालाई राम्रो ब्याक्टेरिया भनिन्छ। यी ब्याक्टेरियाले संक्रमणसँग लड्न मद्दत गर्छ। अर्कोतर्फ, यदि बच्चा सजिलैसँग कुनै पनि प्रकारको संक्रमणको जोखिममा छ भने, यो स्पष्ट हुन्छ कि उसको प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर छ।’
३, बारम्बार संक्रमण
सामान्यतया, बच्चा सजिलै संक्रमणको सिकार बन्छन् । यसबारे बालरोग विशेषज्ञ डा नरजोहन मेश्राम बताउँछन्, – ‘बालबालिकामा बारम्बार सङ्क्रमण हुनु ठीक होइन । बच्चालाई बारम्बार संक्रमण हुनु हुँदैन, किनकि यसले उसको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर भएको देखाउँछ। कमजोर रोग प्रतिरोधात्मक क्षमताका कारण बच्चालाई कानमा संक्रमण, दम, निमोनिया, साइनसाइटिस जस्ता गम्भीर रोग लाग्न सक्छ। यसका साथै बच्चाको एन्टिबडी बलियो भएन भने उसलाई संक्रमणबाट बचाउन गाह्रो हुन्छ भन्ने कुरा पनि अभिभावकले बुझ्नुपर्छ । एन्टिबडीहरूलाई बलियो बनाउनको लागि, तिनीहरूले बच्चाको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउने काम गर्नु आवश्यक छ।’
४, अक्सर थकान महसुस गर्नु
प्राध्यापक डा. गायत्री कोलीका अनुसार- ‘बच्चालाई केही बेर खेल्दा, सिँढी चढ्दा, केही बेर दौड्दा थकान लागेमा अभिभावकले बच्चाको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर हुन्छ भन्ने बुझ्न ढिला गर्नु हुँदैन । त्यस्ता बालबालिकाले धेरैजसो समय बसेर बिताउँछन् । त्यस्ता बालबालिकाको शारीरिक क्रियाकलाप पनि निकै कम हुन्छ ।अभिभावकले आफ्ना बच्चालाई सक्रिय राख्नुपर्छ, त्यसका लागि बालबालिकालाई फलफूल र फलफूलयुक्त खानेकुरा खुवाउनुपर्छ ।’
५, चोटपटक निको हुन लामो समय लाग्छ
रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर भएका बालबालिकालाई चोट लागेको छ भने निको हुन समय लाग्छ । विज्ञहरू भन्छन् – ‘यदि बच्चाको चोट निको हुन औसत भन्दा बढी समय लाग्छ भने, उसको कमजोर प्रतिरोधात्मक क्षमता यसको लागि जिम्मेवार छ। यदि बच्चाको घाउ निको हुन धेरै समय लाग्छ भने त्यो ठीक होइन। कुनै पनि घाउ संक्रमणमा परिणत हुन सक्छ, जुन सत्य होइन। कुनै पनि घाउ संक्रमणमा परिणत हुन सक्छ, जुन सत्य होइन। समग्रमा भन्नु पर्ने कुरा के हो भने आमाबाबुले आफ्नो बच्चाको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउनमा ध्यान दिनुपर्छ ताकि उनीहरू स्वस्थ जीवन जिउन सकून्।’
– यी कुराहरूलाई ध्यानमा राख्नुहोस्
बालरोग विशेषज्ञ डा. नरजोहन मेश्रामले अभिभावकहरूलाई केही महत्त्वपूर्ण सुझाव दिन्छन् :
– बच्चाको स्वास्थ्य बारम्बार बिग्रन्छ भने अवश्य डाक्टरलाई देखाएर औषधि खुवाउनुपर्छ ।
– बालबालिकामा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन आमाले पहिलो ६ महिना स्तनपान गराउनुपर्छ ।
– घातक रोगहरु विरुद्ध प्रतिरक्षा विकास गर्न खोप आवश्यक छ। यसमा मुख्यतया पोलियो, काली खोकी, दादुरा, मेनिन्जाइटिस, इन्सेफलाइटिस पर्दछन्।
– राम्रो रोग प्रतिरोधात्मक क्षमताको लागि राम्रो स्वस्थ आहार धेरै महत्त्वपूर्ण छ।
– प्रोबायोटिक र प्रीबायोटिक राम्रो प्रतिरक्षाको लागि उपयोगी छन्।
– बच्चाको सरसफाइको ख्याल गर्नुहोस् ।
– यदि बच्चालाई श्वासप्रश्वाससम्बन्धी रोग छ भने घरबाट बाहिर निस्कँदा मास्क लगाउन लगाउनुहोस्।
– इन्फ्लुएन्जाको लागि नियमित खोप लिनुहोस्।
– बच्चालाई जंक फूडबाट टाढै राख्नुहोस् ।
– ओन्ली माई हेल्थ हिन्दीबाट