जी-२० शिखर सम्मेलनबाट भारत र विश्वले के पायो ? सम्मेलनको होस्टिङ कसरी प्राप्त हुन्छ ?
प्रकाशित मिति : भाद्र २४, २०८० आईतबार
१८ औं जी-२० शिखर सम्मेलन भारतको राजधानी दिल्लीमा सेप्टेम्बर ९ र १० मा सफलतापूर्वक सम्पन्न भयो। भारत मण्डपममा भएको यो सम्मेलन ऐतिहासिक भएको र विश्वभर चर्चा भइरहेको छ ।
जी-२० शिखर सम्मेलनको पहिलो दिन अर्थात् सेप्टेम्बर ९ मा दुई सत्र एक पृथ्वी र एक परिवार र दोस्रो दिन अर्थात् १० सेप्टेम्बरमा एउटा सेसन वन फ्युचरको आयोजना गरिएको थियो ।
विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली देश भनेर चिनिने संयुक्त राज्य अमेरिकाका राष्ट्रपति जो बाइडेनलगायत दिल्लीमा जम्मा भएका सबै विश्व नेताहरूले भारतको सफल राष्ट्रपतिको प्रशंसा गरे। दिल्लीमा भएको शिखर सम्मेलनमा अफ्रिकी युनियनलाई पनि जी-२० समूहमा समावेश गरिएको थियो।
जी-२० बाट भारत र विश्वले के पायो?
भारत-मध्य पूर्व-युरोप आर्थिक करिडोर : सम्मेलनको पहिलो दिन भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी, अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन र अन्य विश्व नेताहरूले नयाँ रेल र शिपिंग कोरिडोर योजना (भारत-मध्य पूर्व-युरोप आर्थिक करिडोर) घोषणा गरे।
यो करिडोरले मध्यपूर्व हुँदै भारत र युरोपलाई जोड्नेछ। यो करिडोर जुन देशबाट जान्छ त्यहाँको आर्थिक प्रणाली बलियो हुने निश्चित छ । यसलाई चीनको अति महत्वपूर्ण बीआरआईसँग प्रतिस्पर्धाको रुपमा हेरिएको छ ।
जी-२० दिल्ली घोषणा : जी-२० शिखर सम्मेलनमा नयाँ दिल्ली घोषणा सर्वसम्मतिले स्वीकृत भएको तथ्यबाट भारतको कूटनीतिको अनुमान लगाउन सकिन्छ। नयाँ दिल्ली घोषणापत्रमा सदस्य राष्ट्रहरूको क्षेत्रीय अखण्डता र सार्वभौमसत्ता कायम राख्ने, अन्तर्राष्ट्रिय मानवीय कानुन, क्षेत्रमा शान्ति र स्थिरताको रक्षा गर्ने, अन्तर्राष्ट्रिय कानुनहरूको पालना गर्ने आदि समावेश छन्।
ग्लोबल बायोफ्युल एलायन्सको शुभारम्भ : जी २० शिखर सम्मेलनको अवसर पारेर भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले सेप्टेम्बर ९ मा अमेरिका, सिंगापुर, बंगलादेश, इटाली, ब्राजिल, अर्जेन्टिना, मौरिसस र यूएईका नेताहरूसँग ग्लोबल बायोफ्युल्स एलायन्सको पनि सुरुवात गरे।
जीबीए जी-२० अध्यक्षको रूपमा भारतको पहल हो। गठबन्धनले प्राविधिक प्रगतिलाई सहज बनाउन, दिगो जैव इन्धनको प्रयोगलाई गति दिन र जैव इन्धनको विश्वव्यापी खपतलाई गति दिन चाहन्छ। ग्लोबल बायोफ्युल्स एलायन्सले ज्ञानको केन्द्रीय भण्डार र विशेषज्ञताको केन्द्रको रूपमा पनि काम गर्नेछ। जीबीएले उत्प्रेरक प्लेटफर्मको रूपमा सेवा गर्ने लक्ष्य राखेको छ।
अफ्रिकी संघ जी-२० मा सामेल : प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको घोषणासँगै अफ्रिकी संघ (एयू) विश्वको २० ठूला अर्थतन्त्रहरूको समूह (जी २०) को स्थायी सदस्य भयो। अफ्रिकी संघ ५५ अफ्रिकी देशहरूको समूह हो। जी २० मा सामेल भएपछि, अफ्रिकी संघ देशहरूले समूहको आर्थिक र नीतिगत निर्णयहरूबाट लाभान्वित हुनेछन्।
यसबाहेक जी–२० सम्मेलनमा कोरोना र रुस–युक्रेन युद्धपछि विश्वका सबै देशबीचको तनावलाई कम गर्ने प्रयास गरिएको थियो । यससँगै विश्वभरबाट दिल्लीमा जम्मा भएका नेताहरूले पनि महात्मा गान्धीलाई श्रद्धाञ्जली अर्पण गरेका छन्।
अन्य विकासहरू :
– अमेरिकी राष्ट्रपतिले भारतको प्रशंसा गर्दै भने कि यस सम्मेलनले जी-२० समूहले विश्वका प्रमुख समस्याहरू समाधान गर्न काम गर्न सक्छ भन्ने प्रमाणित गरेको छ।
– जी २० शिखर सम्मेलनमा बेलायती प्रधानमन्त्री ऋषि सुनकले चीनसँग जासुसीको मुद्दा उठाएका थिए ।
– ब्राजिलका राष्ट्रपति लुइज इनासियो लुला डा सिल्भाले विश्वका उदीयमान अर्थतन्त्रहरूको हितमा आवाज दिएकोमा भारतलाई धन्यवाद दिए।
जी-२० को होस्टिङ कसरी प्राप्त हुन्छ?
जी-२० मा १९ देश, युरोपियन युनियन, अफ्रिकन युनियन सामेल छन्। घुमाउरो प्रक्रिया अन्तर्गत प्रत्येक वर्ष यसका सदस्य राष्ट्रहरूले सम्मेलन आयोजना गर्ने मौका पाउँछन्। यसपटक यो सम्मेलन भारतमा आयोजना गरिएको हो । सम्मेलनको समापनमा, प्रधानमन्त्री मोदीले ब्राजिलका राष्ट्रपतिलाई शिखर सम्मेलनको आधिकारिक अध्यक्षता हस्तान्तरण गरे। यसै क्रममा उनले ब्राजिलका राष्ट्रपतिलाई राष्ट्रपति पदको ‘हथौडा’ हस्तान्तरण गरेका थिए ।
-एजेन्सीको सहयोगमा