अमेरिकासँगको दोस्रो बैठकअघि इरानी विदेशमन्त्री किन मस्को जाँदै छन् ?
प्रकाशित मिति : बैशाख १, २०८२ सोमबार
इरानी विदेशमन्त्री अब्बास अराक्चीले यो हप्ता रूस भ्रमण गर्ने भएका छन्। यो भ्रमण तेहरान र वासिङ्टनबीच इरानको दशकौँ पुरानो आणविक विवाद समाधान गर्न दोस्रो चरणको वार्ताको तयारीका लागि महत्वपूर्ण मानिएको छ।
गत शनिबार ओमानको मस्कटमा अराक्ची र अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पका मध्यपूर्व दूत स्टिभ विटकफबीच वार्ता भएको थियो। ओमानी दूत बद्र अल(बुसैदीले मस्कटको एक महलमा फरक(फरक कोठामा बसेका दुई पक्षबीच मध्यस्थता गरेका थिए। दुवै पक्षले वार्तालाई ूसकारात्मकू भनेका छन्, तर एक इरानी अधिकारीले यो बैठक केवल भावी वार्ताका शर्तहरू तय गर्न केन्द्रित रहेको बताए।
दोस्रो चरणको वार्ता इटालीमा हुने सम्भावना छ, तर इरानले जेनेभालाई प्राथमिकता दिएको रॉयटर्सले जनाएको छ। अमेरिकाले रोममा वार्ता गर्न चाहे पनि तेहरान ट्रम्पप्रति सशंकित छ, जसले सम्झौता नभए बम हमला गर्ने धम्की दिएका छन्।
वासिङ्टनले इरानको युरेनियम संवर्द्धन कार्य रोक्ने लक्ष्य राखेको छ, जसलाई अमेरिका, इजरायल र युरोपेली शक्तिहरूले आणविक हतियारको बाटो मानेका छन्। तर इरानले आफ्नो आणविक कार्यक्रम नागरिक ऊर्जा उत्पादनका लागि मात्र भएको दाबी गर्दै आएको छ।
इरानी विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता इस्माइल बघाईले अराक्चीले रूसी अधिकारीहरूसँग मस्कट वार्ताका पछिल्ला घटनाक्रमबारे छलफल गर्ने बताए। रूसले सन् २०१५ को इरानी आणविक सम्झौताको पक्षधरका रूपमा तेहरानको नागरिक आणविक कार्यक्रमलाई समर्थन गरेको छ।
इरानका सर्वोच्च नेता आयातोल्लाह अली खामेनीले अमेरिका र ट्रम्पप्रति अविश्वास राख्दै आएका छन्। तर आर्थिक कठिनाइले जनआक्रोश बढ्न सक्ने र धार्मिक शासन खतरामा पर्न सक्ने डरले उनी वाशिंगटनसँग वार्तामा संलग्न भएका छन्। ट्रम्पले जनवरीमा ह्वाइट हाउसमा फर्किएपछि ‘अधिकतम दबाब’ अभियानलाई तीव्र बनाएर इरानमाथि दबाब बढाएका छन्।
ट्रम्पले सन् २०१८ मा इरानको २०१५ को आणविक सम्झौता त्यागेर कठोर प्रतिबन्धहरू लगाएका थिए। त्यसयता इरानले सम्झौताको युरेनियम संवर्द्धन सीमालाई उल्लंघन गर्दै उच्च शुद्धताको युरेनियम स्टक उत्पादन गरेको छ, जुन पश्चिमी शक्तिहरूले आणविक हतियारको स्तरको नजिक ठान्छन्।
अन्तर्राष्ट्रिय आणविक ऊर्जा एजेन्सी (आईएईए) ले इरानको ६०५ संवर्द्धित युरेनियम स्टकबारे चेतावनी दिएको छ। एजेन्सीले अनघटित स्थानहरूमा युरेनियमका अवशेषहरूको मुद्दा समाधानमा प्रगति नभएको जनाएको छ। आईएईए प्रमुख राफायल ग्रोसीले बुधबार तेहरान भ्रमण गर्दै छन्, जसले यी विवादहरू समाधान गर्ने प्रयास गर्नेछ।
‘कूटनीतिक समाधान अत्यावश्यक भएको समयमा एजेन्सीसँग सहकार्य जरुरी छ’, ग्रोसीले एक्समा भनेका छन्। यो वार्ताले इरान र पश्चिमबीचको तनाव कम गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्ने अपेक्षा गरिएको छ।