विषादीयुक्त तरकारी भित्रिएपछि बामदेव क्षेत्रीको नेतृत्वमा ३ सय किसानले सुरु गरे अर्गानिक उत्पादन
प्रकाशित मिति : भाद्र २३, २०७६ सोमबार
नेपालमा वर्षमा साढे ६ सय म्याट्रिक टन विषादीहरू भित्रने गरेको तथ्याङ्क छ । त्यसरी भित्रिने विषादीहरू १७० प्रकारका रहेका र तीमध्ये दुई तिहाइभन्दा बढी विषादी तरकारीमा प्रयोग हुने गरेका छन् । सामान्यतः विषादीका एक दर्जनभन्दा बढी समूहमध्ये नेपालमा दुईवटा समूहमात्र जाँच्न सकिने प्लान्ट क्वारेन्टाइन एवम् विषादी व्यवस्थापन केन्द्रले बताउँदै आएको छ ।
यसरी हेर्दा हाम्रो भान्सामा कस्तो तरकारी पाकेको छ, सहजै अनुमान लगाउन सकिन्छ । यस्तो अवस्थामा अर्गानिक खेती र स्वास्थ्यका बारेमा जनचेता जगाउने मात्र होइन, राज्य स्वस्थ्य बनाउने महाआभियानमा लागेको छ,आर्थिक समृद्धिको लागि ग्रामीण कृषि उद्यमशीलता संस्था । संस्थाले थोरै समयमा धेरै काम गर्न सफल भएको छ ।
करिब ६ महिनाको अवधिमा १० वटा संकलन केन्द्र स्थापन गरेको छ भने एउटा डिपार्टमेण्टल स्टोर बुटबलमा सञ्चालनमा छ । डिपार्टमेण्टल स्टोर बाँके, दाङ, कपिलबस्तु, नवलपरासी, सुनसरी र काठमाडौँमा सञ्चालनको तयारी भैरहेको छ । त्यसको साथै तीन सय किसान यो संस्थामा आवद्ध भएर काम शुरु गरेका छन् । उनीहरुको खेती, पशुपालन अन्य उद्यामको लागि विमा, किसानले उत्पादन गरेको बस्तु खरिदी, व्यूउमल उपलब्ध गराउने, आधूनिक औजारको व्यावस्था गर्ने,तालिम र आवश्यक परेमा ऋणको जाँचोपाँजो मिलाउने काम पनि संस्थाले गर्दै आएको छ ।
कामलाई सहज बनाउन संस्थाले किसानहरुका समुह निर्माण गरिदिएको । कृषि क्षेत्रको पूर्वाधार, समृद्धिको आधार भन्ने मुल उदेश्य राखेको यो संस्थाले चार वर्षमा एक लाख किसानलाई अग्र्यानिक खेतीमा लगाउने योजनाका साथ कामलाई अगाडी बढाएको छ । मुख्य कुरा मानिसको स्वास्थ्य हो, जब मानिस स्वस्थ्य रहन्छन तब मात्र देश स्वस्थ्य हुन्छ, अनि समृद्धिको दिशामा अगाडि बढ्न सक्ने तर्क गर्नुहुन्छ, संस्थाका संस्थापक अध्यक्ष वामदेव क्षेत्री ।
को हुन् बामदेव क्षेत्री ?
वामदेव क्षेत्री लामो समय नेपाली राजनीतिक परिवर्तनका लागि नेतृत्व गर्दै आउनु भएको थियो । अहिले पनि उहाँ पार्टीको कामको साथै कृषि क्रान्तिमा लाग्नु भएको छ ।
अग्र्यानिक कृषक बजारमा संस्थाले किसानलाई स्वरोजार बनाउने र शहरमा उच्च शिक्षा हासिल गर्न आएका समूहमा आवद्ध किसानका छोराछोरीलाई रोजगारी दिने भएको छ ।
रोजगार र स्वरोजगारको सबैभन्दा उत्तम माध्यम कृषि बन्नसक्छ भन्दै २० जना विभिन्न क्षेत्रमा काम गर्दै आएका विज्ञहरुले अग्र्यानिक कृषि अभियानको सुरुवात गर्नु भएको छ । यो अभियानले समाजमा जनचेतना जगाउनुका साथै विषदी रहित खानाले मानिसलाई स्वस्थ्य पनि बनाउँछ ।
संस्थाका अध्यक्ष क्षेत्रीका अनुसार यो संस्थामा ‘चार वर्षमा एकलाख किसान आवद्ध भएर काम गर्ने छन भने एक हजारले रोजगारी पाउने छ ।’
विषादीरहित उत्पादनको अभियानमा किसानलाई लाबद्ध गराउने यो योजना २५ करोड बराबरको रहेको छ । यसमा अहिले जम्मा २० जनाले लगानी गर्नुभएको छ । ‘योजना २५ करोडको हो तर, सबै पैसा जम्मा भएको छैन, हामीले लगानी कर्ता बढाउने तयारीमा छौँ, उहाँले भन्नुभयो ।’ अध्यक्ष क्षेत्रीको भनाई छ ।
अध्यक्ष क्षेत्री भन्नुहुन्छ ‘संस्थाले पाँचदेखि १० लाखसम्मका साना उद्योगहरु सञ्चालनमा ल्याउने कुरालाई प्राथमिकतामा राखेको छ ।’
यसले किसानलाई समूहगत रुपमा विना धितो र ब्यक्तिगत रुपमा निकै न्यून ब्याजमा १ देखि १० लाख ऋण दिलाउन सहयोग गर्दै आएको छ । संस्थाको सहयोगमा अहिलेसम्म १४ जनाले ऋण पाएका छन् । उनीहरु सबैले त्यो पैसा अग्र्यानिक तरकारी उत्पादनमा लगाएको क्षेत्रीले सुनाउनु भयो ।
नेकपाका केन्द्रीय सदस्य तथा उद्योग बाणिज्य विभागका उपप्रमुख वामदेव क्षेत्री पार्टीको कामसँगै राष्ट्रिय अर्थतन्त्र र जनतालाई विषादी रहिद खाना खुवाउने र उत्पादनमा संलग्न गराउने अर्को अभियानमा लागेको मात्र ६ महिना भएको छ । उहाँले यो ६ महिनामा धेरै काम फत्ते गरिसक्नु भएको छ ।
जवाहरलाल नेहरु विश्वविद्यालयदेखि कृषि उत्पादनसम्म
भारतको जवाहरलाल नेहरु विश्वविद्यालयबाट अध्ययन पुरा गरेपछि क्षेत्रीले त्यही कलेजमा अर्थशास्त्र विषय पढाउन थाल्नुभयो ।
करिब आठवर्ष जवाहरलाल नेहरु विश्वविद्यालयमा काम गरेपछि उहाँले देशमा चलिरहेको राजनीतिक परिवर्तनको आन्दोलनमा लाग्ने निधो गर्नुभयो । उहाँ २०५४ सालमा माओवादी पार्टीमा पूर्णकालिन कार्यक्रताको रुपमा नयाँ यात्रा तय गर्नु भयो । त्योभन्दा पहिला उहाँ विभिन्न संगठनमा रहेर काम गर्नुभएको थियो ।
केहीसमय अगाडि सातवटा देशको भ्रमण गरेको बताउँदै क्षेत्रीले भन्नुभयो ‘राजनीतिक परिवर्तनपछि कृषिक्षेत्रमा केही काम गर्नुपर्छ भन्ने सोच आयो । त्यसपछि थाइल्याण्ड, भियतनाम,इण्डोनेसिय,दुबई र भारतलगायतका देशमा अध्यायन भ्रमणको लागि निस्किएँ । अध्यायन भ्रमणका क्रममा लाग्यो, देशमा कृषि क्षेत्रमा सोचभन्दा धेरै राम्रो गर्नसकिन्छ, त्यो आँट र हौसाला बोकेर फर्किएको लगत्तै काम सुरु गरे । ६ महिना भयो, नतिजा तपाईको अगाडि छ ।’
भारतको केरलामा राज्यले गर्न नसकेको काम कुटुम्बश्री संस्थाले गरेको काम देखेर आफू आर्चश्य चकित परेको सुनाउँदै भन्नुभयो ‘भियतनाममा पनि जमिन र लगानी सरकारको काम किसानले गर्ने र बजार ब्यावस्थापन पनि सरकारले गरेको रहेछ, भारतमा बाहिरबाट उत्पादनका औजार र ब्यूउबिजन लैजाने र कृषिकहरुलाई सहयोग गर्ने र ठूला स्तरका राष्ट्रिय फमहरु सञ्चालनमा ल्याएको छ, हाम्रो देशमा पनि राष्ट्रिय स्तरको छुट्टै र ग्रामीण भेगमा कुटिर उद्योग सञ्चालन गर्नु आवश्यक छ, त्यसको सुरु हाम्रो संस्थाले गरेको छ ।’
अध्यक्ष क्षेत्री निकै उत्साहित हुँदै भन्नुभयो ‘अर्को देशबाट माटो किनेर सातसय ग्रामको टमार फलाएको समेत, अध्यायन भ्रमणको क्रममा मैले नै देखेँ । भनेपछि हाम्रो देशमा सुन फलाउन सकिन्छ । कृषिलाई विषदिरहित आधुनिक तरिकाले उत्पादन गर्न सकिन्छ, त्यसको उदाहरण हो, चीनको हुनान प्रान्त, त्यहाँको उत्पादन विश्वमा प्रसिद्धनै छ ।’
सातवटा देशको भ्रमण गरेपछि उहाँले नेपालका कृषि विशेषज्ञसँग कृषिका बारेमा मसिनो गरी छलफल चलाएपछि मिल्ने साथीहरुलाई योजना सुनाउनुभयो, काम सुरु गर्नुभयो । उहाँहरुले कामको थालन पाँच नम्बर प्रदेशबाट गर्नुभएको छ ।
महिला समुहलाई विनाधितो १० लाख ऋण
संस्थाले पहाडी क्षेत्रका किसानहरुलाई आत्मनिर्भर बनाउन कृषि विकास बैँक र राष्ट्रिय बाणिज्य बैँकसँग ऋणको लागि सम्झौता गरेको छ । यसमा पनि महिला समूह हुन्छ भने बिना धितो १० लाखसम्म ऋण उपलब्ध गराउने, त्यसैगरी उत्पादन गर्ने बस्तु हेरेर २५ लाखसम्म ऋण दिलाउन सहयोग गरिरहेको छ ।
अर्को, सरकारले दिएको अनुदान दिलाउने काम पनि संस्थाले गरेको छ । यसैगरी आधुनिक कृषि औजारहरु एकै ठाउँमा राखेर निकै कम पैसामा भाडामा दिने कामको पनि थालनी गरेको छ, जसले सानादेखि ठूला किसान समेतलाई काममा सहजता भएको छ ।
दाङको लमही,रुपन्देहीको सुद्धोधन र देवदह नगरपालीकामा काम भैरहेको छ ।
पहाडी जिल्लामा हाते ट्याक्टरहरु व्यावस्था गर्ने र गाउँपालीका र नगरपालस्कासँग सहकार्य गरेर,माटो परिक्षण, तरकारी खेती,पशुपालन, बजार ब्यावस्थापन र यी सबैको बिमाको बारेमा निशुल्क तालिम संस्थाले चलारहेको छ ।
तीस वटा समूहले आफ्नो समय अनुकुल अचार, गुन्द्रुक मस्यौरा लगायतको उत्पादन सुरु गरेका छन्, जुन अत्यन्तै प्रभावकारी बन्दै गएको संस्थाको भनाइ छ ।
दाङ,रोल्पा,रुकुम प्यूठान, गुल्मी, अर्घाखाँची,पाल्पामा, नवलपरासी र रुपन्देहीमा रहेका संकलन केन्द्रहरुमा आफूले चाहेजति मुल्य आउने भएपछि उत्पादित बस्तुहरु बोकेर किसान आउन थालेका छन् ।
२८ स्टोर खोल्ने तयारी
संस्थाले निकट भविश्यमा पाँच नम्बर प्रदेशमा मात्र २८ वटा डिपार्टमेण्टल स्टोर सञ्चालनमा ल्याउँदै छ ।
बुटलबमा ५० लाखको लागतमा सुरुभएको अग्र्यानिक कृषक बजारमा सबैभन्दा बढी जुम्लाको सिमी बिक्रि हुने गरेको छ ।
‘कारण बिचौलीयाहरुले किसानसँग सय रुपैयाँमा ल्याउने र उपभोक्तालाई दुई सय असीमा बेच्दा रहेछन् तर हामीले किसानलाई एकस ६० दिन्छौँ, उपभोक्तालाई २ सयमा बिक्रि गरेका छौँ । जसले गर्दा दुई महिनामा मात्र १० क्वीन्टल सिमि बिक्रि भयो ।’
अध्यक्ष क्षेत्रीले सुनाउनुभयो ‘किसानलाई घाटा नहोस् भनेर पाँचवटा कामसँगै अगाडि बढाएका छौँ । माटो जाँच गर्ने र बाटोलाई कसरी मलिलो बनाउने,कृषिको काम कसरी गर्ने, ब्यावस्थापन कसरी गर्ने, पशुपालनको तालिम, उत्पादित बस्तु संस्थाले किन्ने ग्यारेन्टी, बैंकको ऋण कसरी लिने, खेती र पशुको विमा कसरी गर्ने यी सबैको तालिम दिने मात्र होइन, काममा अप्ठारो पर्दा सहयोग गर्दै आएका छौँ ।’
संस्था थोपा सिचाईलाई पनि अगाडि बढाउने योजनामा रहेको छ । ‘थोपा सिचाईको बारेमा कपिलबस्तु, दाङ, नवलपरासी, र बर्दियामा गरी ६० जना किसानबाट यसको थालनी गरेका छौँ, यसको प्रभाव हेरेर बढाउने सोचमा रहेका छौँ’अध्यक्ष क्षेत्रीले बताउनुभयो ।
६ हजार लगानी गर्दा १५ हजार आम्दानी
संस्थामा आपद्ध भएर काम गर्ने कुनै पनि महिला दिदी बहिनीले ६ हजार लगानी गर्दा १५ हजार कमाउन सक्नु हुन्छ । उहाँले उदाहरण दिँदै भन्नुभयो ‘कुनै महिलाले मस्यौरा उत्पादनमा ६ हजार बराबरको लगानी गर्नुभयो भने उहाँले १५ हजार कमाउन सक्नुहुन्छ । उहाँहरुले उत्पादन गरेका सबै मस्यौरा हामीले लिन्छौँ ।’
संस्थाले जनतामा विषादीयुक्त खानाखानु पर्छभन्ने चेतना जगाउने, विदेशीमा निर्यात गर्ने, आयत घटाउने र विदेशीयका युवालाई स्वदेश फर्काउने महत्वकांक्षी योजना अगाडि सारेको छ । गाउँमा अहिले बुढापाका मात्र छन्, जब घरमा २०/२५ हजार आय हुन थाल्छ तब युवा विदेश जाँदैन भन्ने अनुमान संस्थाको छ ।
संस्थामा आबद्ध भएका किसानले उत्पादन गरेको बस्तु ल्याप टेस्टको लागि दुबई पठाई सकेको अध्यक्ष क्षेत्रीले जानकारी दिनुभयो । ल्याप टेस्टको रिपोर्ट सकारात्मक आए, दुबईमा रोजारीमा गएका युवाहरुले नै त्यहाँ नेपाली सामान विक्रि गर्नेछन् ।
संस्थामा आवद्ध किसानले अहिले बेलको जुस उत्पादन र विक्रि सुरु गरेका छन् भने गुरास र केराको जुस उत्पाद गर्ने तयारीमा रहेका छन् । त्यसैगरी तीन महिनासम्म नबिग्रने गरी दुध प्रशोधन गर्ने तालिमको लागि संस्थाले भारतको अमुल बटरसँग सम्झौता गरिसकेको छ ।