चन्द्रमा कब्जा गर्ने बिषयमा चीन र अमेरिकाबीच टक्कर, आर्टेमिस–१ प्रक्षेपणबाट नासाले मार्ला बाजी ?
प्रकाशित मिति : भाद्र १२, २०७९ आईतबार
अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासाले ५० वर्षपछि आर्टेमिस मिसनलाई चन्द्रमामा पठाउने भएको छ । आर्टेमिस-१ सोमबार प्रक्षेपण हुनेछ। नासाको लक्ष्य आर्टेमिस मिसन मार्फत फेरि एकपटक मानिसलाई चन्द्रमामा पठाउने हो।
अन्तरिक्ष दौडमा सोभियत संघलाई हराउन नासाले पहिलो पटक चन्द्रमामा मानिस पठाएको थियो । त्यसपछि नील आर्मस्ट्रङले अमेरिकाको झण्डा र आफ्नो खुट्टाको छाप छोडेर अमेरिकालाई यस दौडमा विजेता बनाए। तर आज अमेरिका र चीनबीच अन्तरिक्ष दौड भइरहेको छ । अमेरिका कुनै पनि हालतमा यो दौड गुमाउन चाहँदैन।
वास्तवमा, चन्द्रमामा आफ्नो आधार कसले बनाउने भनेर चीन र अमेरिकाबीच प्रतिस्पर्धा छ। यी कुरालाई नासाका प्रमुख बिल नेल्सनले पनि स्वीकार गरेका छन् । उनले जुलाईमा एक जर्मन पत्रिकालाई अन्तर्वार्तामा भने “एक नयाँ अन्तरिक्ष दौड चलिरहेको छ, यस पटक चीनसँग।” बिल नेल्सन भन्छन्, ‘हामी चिन्तित छौं , यदि चीनले एक दिन चन्द्रमामा आधार निर्माण गर्यो भने, उसले पूरै चन्द्रमा आफ्नो बनाउने छ र त्यहाँ पुग्नबाट अरुलाई रोक्छ भन्ने चिन्ता छ।’
लक्ष्य चीनको लागि आधार निर्माण गर्नु हो
दुवै देश चन्द्रमाको बरफ क्षेत्र दक्षिण ध्रुवमा आफ्नो आधार बनाउन चाहन्छन्। चीनले गत वर्ष रुससँग मिलेर अन्तर्राष्ट्रिय चन्द्र अनुसन्धान केन्द्र बनाउने घोषणा गरेको थियो। जबकि २० भन्दा बढी देशहरू अमेरिकाको आर्टेमिस कार्यक्रमसँग छन्।
जर्ज वाशिङटन युनिभर्सिटीको स्पेस पॉलिसी इन्स्टिच्युटका निर्देशक स्कट पेसले भने, “हामीले हाम्रा मानिसहरू र मेसिनहरूलाई अन्तरिक्षमा मात्र पठाउँदैनौं, तर हामी हाम्रा मूल्यहरू पनि पठाउँछौं। यसले हामी को हौं भन्ने कुरा प्रकट गर्छ। विधिको शासन, मानवअधिकार, लोकतन्त्र र स्वतन्त्र बजार हाम्रा मूल्य मान्यता हुन् ।”
चन्द्रमाले अन्तरिक्षमा विवाद निम्त्याउन सक्छ
विज्ञहरु भन्छन्, सैन्य दृष्टिकोणबाट, चन्द्र भविष्यमा द्वन्द्वको कारण बन्न सक्छ। भविष्यमा मंगल मिशनहरू पनि यहाँबाट प्रक्षेपण गर्न सकिन्छ।
यसको कारण चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवमा बरफको रूपमा रहेको पानी हो। हाइड्रोजन र अक्सिजनलाई यस पानीबाट छुट्याएर रकेटका लागि इन्धन बनाउन सकिन्छ। यस्तो अवस्थामा नासाले पहिले चन्द्रमामा आफ्नो आधार बनाउन चाहन्छ । तर ट्रम्प प्रशासनमा नेशनल स्पेस काउन्सिलका कार्यवाहक सचिव रहेका पेस भन्छन् , ‘चन्द्रमामा सबैको अधिकार छ, तर हामी चाहाँदैनौं, चीन त्यहाँ एक्कै रहोस् भन्ने।’