दैनिक तीन जना नेपालीले विदेशमै गुमाउँछन् ज्यान, १५ वर्षमा साढे १३ हजारबढीको मृत्यु
प्रकाशित मिति : श्रावण २७, २०८१ आईतबार
स्वदेशमै रोजगारीको अवसर नपाउँदा विदेशीनुपर्ने बाध्यता नेपालीहरूको लागि नौलो विषय होइन् । स्वदेशमा दुई छाक टार्नको लागि समेत सकस परेपछि नेपालीहरू दैनिकी दुई हजार ५०० को संख्यामा विदेश पलायन भइरहेका छन् । कोही वृद्ध बुवा-आमा, कोही नाला बाला छोराछोरीहरूको न्यानो साथ छोडेर रोजगारीका विदेशिने गरेका छन् । घर–परिवार तथा गाउँ–समाज छाडेर सुनौलो भविष्यको खोजीमा युवाहरू विदेश जान बाध्य भएका हुन् ।
रोजगारीका लागि परदेश गएकाहरूमध्ये केहीको त राम्रै होला तर, सबैको जीवन सोचे जस्तो कहाँ हुन्छ र रु विदेश गएका कतिपयको सपना पूरा गर्न नपाउँदै इहलीला समाप्त हुने गरेको छ । विदेश गएका नेपालीहरू जीवितै स्वदेश फर्किन्छन् या बाकसमा फर्किन्छन् अन्दाज गर्ने अवस्था समेत छैन । वैदेशिक रोजगार बोर्डका अनुसार दैनिक सरदर ३ जना नेपालीले विदेशमा रोजगारी कै क्रममा ज्यान गुमाउने गरेका छन् ।
वैदेशिक रोजगार बोर्डका अनुसार गत आर्थिक वर्ष २०८०/०८१ मा एक हजार ३४६ जना नेपाली श्रमिकले वैदेशिक रोजगारीको क्रममा ज्यान गुमाएका छन् । श्रम स्वीकृति लिएर विदेश गएका ४१ जना महिला र १३ सय ४६ जना पुरुषको विदेशी भूमि मै इहलीला समाप्त भएको बोर्डको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ । जुन, अघिल्लो आर्थिक वर्ष २०७९/८० को तुलनामा ९७ ले बढी हो । बोर्डका अनुसार मृत्यु हुनेमा २५ वर्षदेखि ४० वर्षको उमेर समूहका धेरै छन् ।
वैदेशिक रोजगार बोर्डका अनुसार अघिल्लो आर्थिक वर्ष २०७९/०८० मा १२ सय आठ नेपाली श्रमिकले वैदेशिक रोजगारीको क्रममा ज्यान गुमाएका थिए । जसमा, ४५ जना महिला र ११ सय ६३ जना पुरुष थिए ।
वैदेशिक रोजगार बोर्डका प्रवक्ता टिकाराम ढकालका अनुसार सबैभन्दा धेरै मलेसियामा नेपालीहरूले ज्यान गुमाउने गरेका छन् । यस्तै, दोस्रोमा साउदी अरब र तेस्रोमा कतार छ । ‘नेपालीहरू सबैभन्दा श्रम गर्नको लागि जाने मुलुक नै मलेसिया हो । त्यस कारणले पनि मलेसिया मै धेरै नेपालीहरूको ज्यान जाने गरेको छ ।’ – बोर्डका प्रवक्ता ढकाल भन्छन् – ‘दोस्रोमा साउदी अरब र तेस्रोमा कतारमा नेपालीहरूले मृत्युवरण गरिरहेका छन् ।’
मृत्युको प्रमुख कारण ‘प्राकृतिक कारण’, दोस्रोमा दुर्घटना
विदेशमा रोजगारीको क्रममै ज्याने गुमाउने नेपालीकोहरुको प्रमुख कारण नै प्राकृतिक कारण रहेको बोर्डको भनाइ छ । वैदेशीक रोजगारीमा गएका अधिकांशको सुतेको अवस्थामै निधन हुने गरेको अस्पतालको रिपोर्टले देखाउने गरेको बोर्डका प्रवक्ता ढकाल बताउँछन् । ‘नेपाली श्रमिकहरुको अधिकांश सुतेको ठाउँमै मृत्युहुने गरेको देखिएको छ । अधिकांशहरुको मृत्युको कारण नै प्राकृतिक मृत्यु नै हो ।’ – बोर्डका प्रवक्ता ढकालले भने ।
बोर्डका अनुसार दुर्घटना पनि नेपालीहरूको मृत्यु हुने कारण हो । सडक दुर्घटना र कार्यस्थलमा भएको घटनाले पनि नेपालीहरूले ज्यान गुमाउने गरेका हुन् । ट्राफिक नियमबारे ज्ञान नहुनुले सडक दुर्घटनामा नेपालीहरूको ज्यान जाने गरेको छ भने कार्यस्थलमा मेसिनरी सामानको प्रयोगमा असावधानी अपनाउँदा पनि नेपालीहरूले ज्यान गुमाउने गरेका हुन् । यस्तै, हर्ट अट्याक, विभिन्न रोग तथा आत्महत्या र हत्याको कारणले पनि नेपालीहरूको विदेशी भूमीमै निधन हुने गरेको छ ।
श्रमिकले आफ्नो कामको प्रकृतिअनुसार स्वास्थ्यमा ध्यान पुर्याउन नसक्दा मृत्युका घटनाहरू बढेका हुन् । खानपानको असन्तुलन र आवश्यक आराम नपुग्दा श्रमीकहरुमा मुटु, मिर्गौला र फोक्सोको समस्या देखिने गरेको छ ।
रोजगारीकै क्रममा ६५३ नेपाली अङ्गभङ्ग
रोजगारीका लागि विदेशीएका नेपालीहरू अङ्गभङ्ग हुने तथा गम्भीर रोगबाट पनि ग्रसित हुने गरेका छन् । बोर्डका अनुसार गत आर्थिक वर्ष २०८०/०८१ म वैदेशिक रोजगारीको शिलसिलामा ६ सय ५३ जना श्रमिक अङ्गभङ्ग भएका छन् ।
बोडका अनुसार गत आर्थिक वर्षमा ३६ जना महिला र ६ सय १७ पुरुष अङ्गभङ्ग वा गम्भीर बिरामी भएर स्वदेश फर्किएका हुन् । जुन, अघिल्लो बर्षको तुलनामा ३८९ बढि हो । अघिल्लो आर्थिक वर्षमा तीन सय ८९ जना श्रमिक अङ्गभङ्ग वा गम्भीर बिरामी भएर स्वदेश फर्किएका थिए ।
मृतकका परिवारलाई झण्डै ७० करोड आर्थिक सहायता
बोर्डले श्रम स्वीकृति लिएर गएका श्रमिकहरूको रोजगारीको सिलसिलामा श्रम अवधी कायमै रहँदा ज्यान गुमाउने श्रमीकको परिवारलाई आर्थिक सहायता उपलब्ध गराउँदै आएको छ । तर, कतिपय ज्यान गुमाउने श्रमिकहरुको श्रम अवधी सकिएको अवस्थामा उनीहरुको परिवार बोर्डको आर्थिक सहायताबाट बञ्चित हुदै आएका छन् ।
बोर्डले गत आर्थिक वर्षमा मात्रै मृतक एक हजार तीनसय ४६ श्रमिकलाई परिवारलाई आर्थिक सहायता स्वरुप ६९ करोड, ९९ लाख ५ हजार सहयोग गरेको छ ।
यस्तै, अङ्गभङ्ग वा बिरामी भएर स्वदेश फर्किएका ६५३ जना श्रमिकलाई १९ करोड ४६ लाख ८५ हजाररुपैयाँ आर्थिक सहायता दिएको छ । बोर्डका अनुसार २६५ जना श्रमीकका परिवारका सदस्यले स्वास्थ्य उपचार खर्च प्राप्त गरेका छन् ।
घरमै पुग्छ मृतकको शव
सरकारले विदेशबाट आएको शवलाई मृतकको परिवारले भनेकै स्थानमा पुर्याउने गरेको छ । बोर्डका अनुसार गत आर्थिक वर्षमा ७७५ जना मृतकको शव उनीहरुको घरमै पुगेको हो । यस्तै, बोर्डले गत आर्थिक वर्षमा ३०८ जनाको अलपत्र शव नेपाल झिकाउन समन्वय गरेको छ ।
पछिल्लो १५ वर्षमा साढे १३ हजारबढी नेपालीको विदेशमै मृत्यु
बोर्ड उपलब्ध गराएको आर्थिक सहायता अनुसार पछिल्लो १५ वर्ष अर्थात् वि.सं. २०६५ सालयता १३ हजार ६ सय ४१ जना नेपाली श्रमीकले विदेशमै ज्यान गुमाएका छन् । जसमध्ये, तीन हजार ३ सय ९९ जनाको प्राकृतिक कारणले नै मृत्यु भएको छ भने २ हजार ५ सय १६ जना जनाको दुर्घटनाको कारण मृत्यु भएको छ । यस्तै, २ हजार ५ सय ३९ जनाको हृदयघातका कारण, १ हजार ३ सय २५ जनाको विभिन्न रोगको कारण मृत्यु भएको छ ।
बोर्डका अनुसार पछिल्लो १५ वर्षमा एक हजार ५ सय ५४ जनाको आत्महत्याको कारण मृत्यु भएको छ भने ७९ जना नेपालीको हत्याको कारण विदेशमै मृत्यु भएको छ । कोरोना संक्रमणका कारण २४२ जनाले मृत्युवरण गरे भने एक हजार ४ सय ३३ को कारण खुलेको छैन् । २ सय २१ जना नेपालीको मृत्युबारे अनुसन्धान भइरहेको छ ।
तस्वीर : दीपेन्द्र ढुंगाना/खसोखास